Het Grote Avontuur

Het is september 1944. De geallieerden drijven de Duitsers terug naar hun eigen land en de Tweede Wereldoorlog nadert in Zuid-Limburg zijn einde. Over het dorp Vijlen vliegen bommen en granaten, de stad Aachen ligt nabij. Twee jongetjes uit dat dorp maken dat allemaal mee. Ze lopen onvermoed door een mijnenveld om hun bevrijders welkom te heten. Diezelfde  dag vinden een nichtje en een neefje de dood door een granaat. Maar er is ook een toekomst. De jongens ontwikkelen een passie: ze komen thuis met stenen en fossielen. De schoolmeester en de pastoor moedigen hen aan. De stenenzoekers Werner en Sjeuf Felder worden steeds meer bekende namen in de regio.

Aarde en Evolutie

Maar, bezig zijn met stenen en fossielen deed in die tijd nog vele wenkbrauwen fronsen. Kerk en school onderwezen het religieuze scheppingsverhaal en wie dat niet geloofde, kwam zeker in de hel. Toch gingen de jongens verder met hun grote hobby, de geologie, de leer van de aarde. Studeren zat er helaas niet in. Ze gingen werken bij een boer, zoals destijds gewoon was. Ze volgden wel cursussen, lazen boeken en namen contact op met de mensen uit het vakgebied. Gezamenlijk stroopten ze heel Zuid-Limburg af en het aangrenzende stuk België. Ze werden al gauw gezien als experts. Als in 1948 de Afdeling Limburg van de nog piepjonge Nederlandsche Geologische Vereniging wordt opgericht, horen zij tot de eerste leden. Werner was toen 18 en Sjeuf 20 jaar oud.

De Kolenmijn in

Zowel Werner als Sjeuf gaan nu in de kolenmijnen werken. Dat leverde goed geld op, maar daar, diep in de aarde, kon je natuurlijk ook met geologie bezig zijn. En dat deden de jongens ook. Hun bruisende passie en enorme praktische kennis blijft niet onopgemerkt. Hun directeuren nodigen de twee “koelpieten” uit om de opleiding tot geologisch assistent te volgen. Voor ongeschoolde kinderen uit een arbeidersgezin destijds volstrekt ongebruikelijk.

De Mijnen gaan dicht

In de jaren zestig sluiten de mijnen. De broers zijn dan al jaren bekend door hun publicaties, met name over het geologische tijdperk Krijt. Dat is in Zuid-Limburg ruimschoots voorhanden in de vorm van mergelgroeven. Hun enorme kennis blijft gelukkig benut. Sjeuf gaat in het Natuurhistorisch Museum in Maastricht tentoonstellingen organiseren over de geologie van Limburg. Werner gaat voor het Geologisch Bureau voor het Mijngebied in Heerlen geologische kaarten maken. De Limburgse grondstoffenindustrie weet de twee broers te vinden als het gaat om vakkennis. In ruil mogen ze in vele groeves excursies organiseren en fossielen verzamelen, met hun inmiddels aanzienlijke gevolg.

Ongekende Werklust

Naast hun ongewoon grote motivatie en interesse, zijn de jongens gekend door hun waarnemingsvermogen, analytische handigheid, ambitie, doorzettingsvermogen en ontembare werklust. De hoeveelheid publicaties van de beide Felders wordt imposant. Ze schrijven over alles wat met de Limburgse geologie te maken heeft, ook in wetenschappelijke tijdschriften. De ontwikkeling van de menselijke soort in deze regio heeft eveneens hun aandacht. In 1968 beginnen ze, met een werkgroep, de prehistorische vuursteenmijnen van Rijckholt op te graven. De broers verwerven er wereldfaam mee.

Het Fenomeen Felder

Geologie in Limburg betekent Felder. Werner en Sjeuf hebben, als ‘amateurs’, de geologie van Zuid-Limburg op de wereldkaart gezet. Soms inhoudelijk met elkaar oneens, maar uiteindelijk in gebroederlijke gezamenlijkheid.

In 2008 vat voorzitter Wiel Schins van de ned. Geologische Vereniging afd. Limburg het idee op om het levensverhaal van de gebroeders Felder op te schrijven. Zo’n uniek levensavontuur moet bewaard blijven. Het boek, getiteld Het Fenomeen Felder, beschrijft jeugd, activiteiten en publicaties van de twee ‘self-made men’ en is gelardeerd met vele historische foto’s. Een congres wordt georganiseerd om de broers te eren. Dat is op 12 december 2008. Werner ligt op zijn sterfbed en kan niet aanwezig zijn. Broer Sjeuf, happend naar lucht door de silicose, neemt de honneurs waar. Hij houdt een aangrijpend verhaal en de zaal doorleeft de emotie. De gouverneur van Limburg benoemt beide broers tot Limburger van Verdienste. De dag erna sterft Werner. Een half jaar later verlaat ook broer Sjeuf de door hem zo geliefde Aarde.